درس ادبیّات به علت ضریب بالایی که دارد از اهمّیّت زیادی در کنکور برخوردار است . برخلاف آنچه برخی باشد، داوطلبان تصوّر می کنند و در موقع مطالعه زمان بسیار زیادی را به مطالعه ی دستور زبان فارسی اختصاص می دهند، تعداد پرسش های کمی از این درس به دستور زبان فارسی اختصاص دارد و اکثر پرسش های کنکور از متون ادب فارسی است .
متون ادبیات فارسی که بخش اعظم پرسش ها از آن طرح می شود، شامل معانی لغات ، اصطلاحات ، عبارت ها و یا واژه ها و همچنین معنای اشعار، نثر ساده و مسجّع و کنایه های ادبی به اضافه ی ضرب المثل ها، آرایه ها و صنایع ادبی (تشبیه جناس و…) می باشد.
در مطالعه ی درس ادبیّات به درس هایی که سؤال خیز هستند مانند حسنک وزیر، پله پله تا ملاقات خدا و یا اشعار حافظ ، سعدی و مولانا و… توجّه ویژه ای داشته باشید زیرا آن ها از اهمّیّت خاصّی برخوردار می باشند. بنابراین، این درس ها را با دقت بیش تری مطالعه کنید.
کتاب ادبیّات را از ابتدای آن ، شروع به مطالعه کنید و درس به درس پیش بروید. بهتر است برای درس ادبیّات، دو سری خلاصه برداری یا فیش برداری انجام دهید: یک سری مربوط به معانی لغات ، اصطلاحات و واژه ها و قسمت دیگر مربوط به تاریخ ادبیّات ، که در بخش مربوط بیشتر توضیح داده می شود.
* درس ادبیّات فارسی از بخش های زیر تشکیل شده است :
* متون
درس ها و متن های ادبی را بخوانید و به معانی لغات و اصطلاحاتی که در آنها به کاررفته توجّه کنید. برای یافتن معانی لغات حتماً از قسمت واژه ها و اعلام در انتهای کتاب استفاده کنید و تنها به توضیحات مدرّسین یا اطّلاعات شخصی اکتفا نکنید. درس هایی را که جمله های آن ها سخت تر است، با دقّت بیشتری بخوانید و سطر به سطر آنها را معنی کنید و از اصطلاحات ، کنایه ها و… که در آنها به کار رفته است ، غافل نشوید. درس ها را به گونه ای مورد مطالعه قرار دهید که اگر سؤالاتی با عنوان درک مطلب از آن مطرح شد، توانایی پاسخ گویی را داشته باشید (درک مطلب، قسمتی است که در مورد مفهوم متن و منظور نویسنده از کاربرد جمله ای خاص از شما پرسش می کند).
* اشعار
اشعار را بخوانید و آنها را معنی کنید. در اشعار، به صنایع ادبی و کنایه ها و استعارات توجّه کنید. معانی اشعار را بیت به بیت مطالعه کنید. توجّه داشته باشید که درک عمیق معانی اشعار، بسیار مهم است، چون در کنکور سال های اخیر توجّه ویژه ای به اشعار و کشف ارتباط میان آن ها شده است.
* املا
سعی کنید در حین مطالعه ی متون، حتماً به املای کلمات مهم توجّه داشته باشید زیر آن ها خط بکشید یا این که در حاشیه ی کتاب، در صفحه ای که آن کلمه در آن قرار دارد، مجدّداً یادداشت کنید تا با یک نگاه گذری و سطحی نیز املای آن، در ذهنتان تداعی شود.
* تاریخ ادبیّات و لغات
این قسمت از کتاب ادبیّات که به زندگی شاعران و نویسندگان اشاره می کند و در آنها موضوعاتی مانند سال تولّد و فوت ، محلِّ تولّد، نام آثار آنان و محتوای آنها و به طورکلی هرگونه اطلاعاتی درباره ی آن ها را مطرح می کند. به علّت تعداد زیاد نویسندگان و شاعران که در کتاب ادبیّات مطرح شده است ، امکان فراموشی آنها نیز بیشتر است . بنابراین، باید از تاریخ ادبیّات فیش برداری کنید و مطالب فیش ها را به طور مرتّب مرور نمایید.
در زیر، روش هایی برای به خاطرسپاری بهتر به شما ارائه می شود:
1- روشهای خاصّی برای حفظ اسامی و نکات و… ابداع کنید.
مثلاً برای یادگیری و حفظ مطالب از تکنیک هایی نظیر مخفّف ها استفاده کنید؛ مثلاً، برای حفظ آثار خمسه ی نظامی گنجوی که عبارتند از: مخزن الاسرار، لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، هفت پیکر و اسکندرنامه. با استفاده از حروف اوّل آن ها می توان کلمه ی مخفّف «ملخها» را ساخت و از این کلمه برای به یادآوری آثار نظامی می توانید استفاده کنید.
خلاصه ای از مطالب کتاب را به صورت فیش درآورید تا در زمان های مناسب بتوانید مرور کنید.
برای حفظ کردن لغات و اصطلاحات، می توانید از دو روش زیر در هنگام مطالعه و یادگیری، استفاده کنید.
روش اوّل- استفاده از کلمات هم خانواده است ؛ مثلاً، برای حفظ معنی کلمه ی «مقیم » ببینید چه کلمه ی هم خانواده ای از آن را می شناسید. [اقامت کننده] و به وسیله ی آنها کلمه ی موردنظر را فرا گیرید. [و مقیم؛ یعنی، اقامت کننده ، کسی که در مکانی مسکن گزیده باشد]
روش دوم- تداعی معانی است . در این روش ببینید واژه یا لغت موردنظر در ذهن شما چه معنایی را تداعی می کند؛ مثلاً، کلمه ی «مهد» شما را به یاد کلمه ی مهدکودک می اندازد که به معنی محلِّ نگهداری کودک است . بنابراین، مهد به معنی محل نگهداری و گهواره است . شما در این جا معانی کلمات ناآشنا را با کلماتی که برای ذهن شما آشنا هستند، پیوند می زنید. مثال دیگر، کلمه ی محظوظ است که شما را به یاد حظ کردن (به معنی بهره مند شدن ) می اندازد. پس، محظوظ به معنی «بهره مند شده » می باشد.
سعی کنید با استفاده از این روشها و خلاقیّت ، علاوه بر این که مطالب را بهتر به حافظه می سپارید، مطالعه ی درس ادبیّات را شیرین تر کنید.
الف- فیش های مربوط به لغات
در هنگام مطالعه ی درس ادبیّات، هرگاه به لغاتی رسیدید که احساس کردید مهم هستند یا به یادسپاری آنها برای شما مشکل است و همچنین لغاتی که از نظر املایی مهم هستند، آنها را روی فیش ها بنویسید و آنها را به دفعات مرور کنید.
بر روی این فیش ها می توانید معانی اصطلاحات و واژه ها و عبارات مهم و حتی معانی ضرب المثل ها و یا کنایه ها و استعاره ها را نیز یادداشت کنید. علاوه بر این به لغاتی که مشابه همدیگر هستند نیز توجه کنید و آنها را روی یک فیش یادداشت کنید. مانند:
چند مثال از لغت های مشکل : تطاول (دست درازی کردن ) دیلاق (قددراز) صولت (حمله ـ شدّت ) قاپوچی (دربان )
چند مثال از لغت ها (با تأکید بر وجه املایی ): تنزیه (پاک شمردن ) سفاهت (نادانی ) سماط (سفره ) مخذول (خوار شده ) محظوظ (بهره مند شده ) تپق (گرفتگی زبان )
چند مثال از تضاد: ازل و ابد (زمان بدون آغاز زمان بدون پایان ) اقبال و ادبار (روی آوردن شانس پشت کردن شانس ) و…
ب- فیش های تاریخ ادبیّات
در بالای این فیش ها نام شخصیّت موردنظر را بنویسید و اطّلاعاتی را که درباره ی این شخصیّت در کتاب های درس ادبیّات می بینید، در پایین آن یادداشت کنید. از جمله قرنی که در آن می زیسته اند، آثار، محتوای آثار، سبک ادبی، نگارش نویسنده و یا ویژگی های خاصِّ نگارش وی ، شاگردان و هم عصران معروف آن و به طور کلی هرگونه اطّلاعاتی را که در کتابهای درسی درباره ی آنها آمده است، به طور خلاصه یادداشت کنید. در پایان، لازم است یادآوری شود که در تهیّه ی این فیش ها و خلاصه ها حتماً به قسمت اَعلام در انتهای کتاب توجّه کنید، زیرا بسیار مورد توجّه طراحان سؤال قرار دارد.
د.